Πάνω από 4 εκατομ. παιδιά έχουν βρεθεί θετικά στον SARS-CoV-2 έως σήμερα στις ΗΠΑ. Ταυτόχρονα με την αύξηση των κρουσμάτων, αυξάνεται και ο αριθμός των παιδιών που νοσηλεύονται αλλά και των παιδιών που θα εμφανίσουν πιο μακροπρόθεσμες, το λεγόμενο και “Long Covid”.
Η εξέταση στον παιδίατρο, αμέσως μετά το τέλος της καραντίνας (και πριν επιστρέψουν τα παιδιά στις συνήθεις αθλητικές τους δραστηριότητες) είναι σημαντική για την παρακολούθηση της πορείας των συμπτωμάτων, τον προγραμματισμό του COVID-19 εμβολίου (και των άλλων εμβολίων ρουτίνας) και την ανάλυση θεμάτων ψυχικής υγείας των παιδιών που τυχόν έχουν προκύψει.
Εξαιτίας του μεγάλου εύρους των πιθανών επιπτώσεων, μετά την πάροδο της νόσου, η λήψη καλού ιστορικού και η κλινική εξέταση είναι απαραίτητη για να εντοπίσουμε υπολειπόμενα συμπτώματα.
Το πόσο σοβαρά περνούν τα παιδιά τη νόσο, δεν προδικάζει απαραίτητα το αν θα εμφανίσουν και μεταγενέστερα συμπτώματα. Ωστόσο, ένα παιδί με μέτριας βαρύτητας νόσο (>4 μέρες υψηλό πυρετό, >1 εβδομάδα μυαλγία, ρίγη ή λήθαργο, νοσηλεία σε νοσοκομείο) βρίσκεται σε μεγαλύτερο κίνδυνο για μεταγενέστερη καρδιαγγειακή νόσο.
ΤΙ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΖΗΤΗΣΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΙΔΙΑΤΡΟ ΜΑΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΛΟΙΜΩΞΗ COVID19 ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ;
1. Εμβολιασμός για Covid19 : Ο εμβολιασμός των παιδιών που νόσησαν με το κατάλληλο για την ηλικία εμβόλιο συστήνεται στη χώρα μας 3 μήνες μετά τη νόσο. Ωστόσο στις ΗΠΑ ο εμβολιασμός των παιδιών που νόσησαν, λόγω και των συχνών επαναμολύνσεων από την Όμικρον, συστήνεται αμέσως μετά το τέλος της περιόδου της καραντίνας.
2. Επιστροφή στην αθλητική δραστηριότητα : Τα παιδιά που νόσησαν ήπια ή ασυμπτωματικά (< 4 μέρες πυρετού, < από 7 ημέρες με μυαλγίες, ρίγη ή λήθαργο) και έχουν φυσιολογικά ευρήματα στην κλινική εξέταση, επιστρέφουν άμεσα μετά την καραντίνα στην αίθουσα και τις αθλητικές τους δραστηριότητες. Για τα παιδιά αυτά δεν απαιτείται ειδικός εργαστηριακός έλεγχος ή καρδιολογική εκτίμηση εκτός αν ο ιατρός τους κρίνει το αντίθετο. Παιδιά που πέρασαν μέτρια ή σοβαρή νόσο θα χρειαστούν εργαστηριακό έλεγχο ή/και καρδιολογική εκτίμηση.
3. Επιστροφή στο σχολείο με συνεχιζόμενα συμπτώματα: Παιδιά με συμπτώματα που επιμένουν (long covid) μπορεί να χρειαστούν επιπλέον υποστήριξη για την επιστροφή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτό σε συνεργασία με το σχολείο μπορεί να περιλαμβάνει σταδιακή επιστροφή στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες βασισμένη στην αντοχή του παιδιού και περιόδους ανάπαυσης από τις γνωστικές λειτουργίες κατά τη διάρκεια της σχολικής ημέρας. Είναι πλέον γνωστό ότι τα συνεχιζόμενα συμπτώματα μπορεί να επηρεάζουν την ικανότητα μάθησης, συγκέντρωσης της προσοχής και ολοκλήρωσης των σχολικών εργασιών.
4. Απαιτείται κάποιο τεστ αντισωμάτων ; Παρά το ότι υπάρχουν διαθέσιμα ποσοτικά τεστ αντισωμάτων για έλεγχο μετά τη Covid19 λοίμωξη, αυτά δεν συστήνονται ως ρουτίνα καθώς δεν προσφέρουν κάποια βοήθεια στη διαχείριση του παιδιού με υπολειπόμενα συμπτώματα ή στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τον εμβολιασμό των παιδιών.
ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΛΟΙΜΩΞΗΣ COVID19 ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
Τα συνήθη κλινικά συμπτώματα long covid περιλαμβάνουν: ασυνήθιστη κόπωση, δύσπνοια, πονοκέφαλο και απώλεια γεύσης ή όσφρησης. Αυτά αφορούν συνήθως τους μεγαλύτερους σε ηλικία εφήβους.
Παρακάτω περιγράφουμε τις συνήθεις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της covid19 λοίμωξης στα παιδιά και τους εφήβους.
1. ΠΟΛΥΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΟ ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ (MIS-C)
Αποτελεί μία σπάνια επιπλοκή η οποία τυπικά συμβαίνει 2 έως 4 εβδομάδες μετά τη λοίμωξη από SARS-CoV-2 . Ένας επίμονος πυρετός χωρίς ξεκάθαρη κλινική εντόπιση που συμπίπτει με πρόσφατη έκθεση σε Covid-19, θα θέσει την υποψία του συνδρόμου. Τα συμπτώματα του συνδρόμου μπορεί να αναπτυχθούν ραγδαία, σε σημείο που τα παιδιά να αναπτύξουν αιμοδυναμική αστάθεια. Στην περίπτωση αυτή είναι απαραίτητα η εισαγωγή σε τριτοβάθμιο νοσοκομείο.
2. ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Τα επίμονα συμπτώματα από το αναπνευστικό μετά από οξεία λοίμωξη Covid-19 δεν είναι σπάνια. Αυτά περιλαμβάνουν: Πόνο στο στήθος, βήχα και δύσπνοια μετά από άσκηση και μπορεί να διαρκέσουν για τρεις μήνες ή και περισσότερο. Παιδιά άνω των 6 ετών με τέτοια επίμονα συμπτώματα θα πρέπει να επισκεφτούν παιδοπνευμονολόγο για αναπνευστικές δοκιμασίες.
3. ΚΑΡΔΙΑΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Μία από τις πιο ανησυχητικές πλευρές της Covid-19 λοίμωξης είναι η καρδιακή συμμετοχή, η οποία μπορεί να είναι μέρος της αρχικής οξείας νόσου, ή του Πολυσυστηματικού Φλεγμονώδες Συνδρόμου. Η μυοκαρδίτιδα μπορεί να αναπτυχθεί μετά τη λοίμωξη και εκδηλώνεται με πόνο στο στήθος, δυσκολία στην αναπνοή, αρρυθμία και κόπωση. Σε ποιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή ανεπάρκεια. Η επίπτωσή της κυμαίνεται από 0,5-3 % των παιδιών που μολύνονται.
4. ΑΝΟΣΜΙΑ – ΑΓΕΥΣΙΑ
Αφορά κυρίως εφήβους 10-19 ετών, με συχνότητα περίπου 25% σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα. Εκτός από τον προφανή κίνδυνο που προκύπτει από την μη αντίληψη επικίνδυνων οσμών όπως ο καπνός, η μείωση της όσφρησης και της γεύσης επηρεάζει τη διατροφή, τη διάθεση και την ποιότητα της ζωής. Τα συμπτώματα είναι δύσκολο να διαγνωσθούν σε μικρότερα παιδιά και μπορεί να παρουσιάζονται με μειωμένη όρεξη, αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες και αποφυγή- αναγούλιασμα σε τροφές που προηγουμένως τις δέχονταν καλά. Η ανοσμία και η αγευσία στα παιδιά τυπικά περνάει σε μερικές εβδομάδες.
5. ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Η λοίμωξη Covid-19 συνδέεται με επιπτώσεις στους εξής τομείς της εγκεφαλικής λειτουργίας: γνωστικός τομέας, γλώσσα, ακαδημαϊκές επιδόσεις, διάθεση και συμπεριφορά. Αυτές οι επιπτώσεις μπορεί να είναι ήπιες και δυσδιάκριτες στις μικρές ηλικίες.
Οι επιπτώσεις στις νοητικές και γνωσιακές λειτουργίες του παιδιού , περιγράφονται με τον όρο “Brain Fog”, ένα γενικό όρο που περιλαμβάνει: θολή σκέψη, δυσκολία στη παρακολούθηση, τη συγκέντρωση, τη μνήμη και εύκολη κούραση.
Αλλαγές που μπορεί να μας υποψιάσουν για Long Covid συμπτώματα είναι: απροσεξία στην τάξη, επιβράδυνση στο διάβασμα ή τις ασκήσεις ή όταν το παιδί απαιτεί περισσότερη επανάληψη για να μάθει κάτι, μικρότερες αντοχές στη διάρκεια του διαβάσματος και ανάγκη για περισσότερα διαλείμματα.
Είναι σημαντικό, πριν προχωρήσουμε σε διερεύνηση για Long Covid, να διορθώσουμε τυχόν συνήθειες που επιδρούν στην γνωσιακή λειτουργία, όπως ανεπαρκής ύπνος, ασταθές πρόγραμμα διαβάσματος και αθλητικών δραστηριοτήτων, αποφυγή αλκοόλ (έφηβοι).
6. ΕΥΚΟΛΗ ΚΟΠΩΣΗ- ΑΙΣΘΗΜΑ ΚΑΤΑΒΟΛΗΣ
Αφού εκτιμήσουμε ότι η καρδιακή και η αναπνευστική λειτουργία είναι φυσιολογική, εκτιμούμε ότι η μετά λοίμωξης κόπωση θα παρέλθει από μόνη της με την πάροδο του χρόνου.
7. ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟΣ
Ο πονοκέφαλος είναι ένα σύνηθες σύμπτωμα κατά τη διάρκεια και μετά από μία λοίμωξη με SARS-CoV-2. Το ιστορικό, η εκτίμηση και η διαχείριση είναι η ίδια με αυτή που ακολουθούμε σε όλα τα παιδιά που εμφανίζουν πονοκέφαλο. Αρχικά εκτιμούμε και αποκλείουμε τα “red flag” συμπτώματα που συνδέονται με λοίμωξη του εγκεφάλου ή άλλα σοβαρά νευρολογικά αίτια του πονοκεφάλου. Οι αιτίες για τον μετά Covid-19 πονοκέφαλο συνδέονται περισσότερο με παράπλευρους παράγοντες, όπως η αλλαγή στη ρουτίνα, η κατάχρηση παυσίπονων- φαρμάκων, η κοινωνική απομόνωση, αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου, φτωχή ενυδάτωση ή/και διατροφή και έλλειψη άσκησης παρά με την επίδραση του ίδιου του ιού. Άρα σε μία πρώτη φάση προσπαθούμε να βοηθήσουμε το παιδί με το να επιστρέψει στη προ-covid ρουτίνα και τις συνήθειές του.
Δουλγέρης Κυριάκος
Παιδίατρος
Βρείτε μας στο facebook : https://www.facebook.com/doulgeriskyriakos/
