Η ήβη ή εφηβεία, είναι το στάδιο εκείνο της ανάπτυξης κατά το οποίο το ανώριμο σεξουαλικά παιδί μεταμορφώνεται σε ώριμο και ικανό για αναπαραγωγή ενήλικα. Χαρακτηριστικά αυτού του σταδίου είναι η εμφάνιση των δευτερογενών χαρακτήρων του φύλου και η επιτάχυνση της αύξησης του παιδιού.
Οι συγκλονιστικές αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα των παιδιών βρίσκονται υπό την εποπτεία του άξονα υποθάλαμος- υπόφυση - γονάδες (ωοθήκες, όρχεις ). Ο άξονας αυτός κατά την παιδική ηλικία βρίσκεται σε κατάσταση ύπνου. Κατά την έναρξη της ήβης το σύστημα ενεργοποιείται και η εφηβεία έρχεται κατά στάδια.
ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣ ΣΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑΗΛΙΚΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ: 8-13 ΕΤΩΝ
ΣΤΆΔΙΟ 1 (ΚΑΤΩ ΑΠΟ 8 ΕΤΩΝ): Προεφηβικό (έλλειψη τριχών).
ΣΤΑΔΙΟ 2 (ΜΙΚΡΟΤΕΡΗ ΗΛΙΚΙΑ ΤΑ 8 ΕΤΗ): Εμφάνιση τρίχωσης στα γεννητικά όργανα, μικρή διόγκωση του στήθους, επιτάχυνση αύξησης ύψους, εμφάνιση οσμής στις μασχάλες.
ΣΤΑΔΙΑ 3-5: Αύξηση και ολοκλήρωση τρίχωσης σε γεννητικά όργανα και μασχάλες, αύξηση και ολοκλήρωση ανάπτυξης του στήθους, επιτάχυνση αύξησης ύψους (συνολικά 30-35 εκατοστά σε όλη την εφηβεία), ύπαρξη οσμής στις μασχάλες, εμφάνιση ακμής.
Η ανάπτυξη των μαστών ενδέχεται αρχικά να είναι ετερόπλευρη, μέσα σε μερικούς μήνες όμως, το στήθος σταθεροποιείται και από τις δύο πλευρές.
ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣ ΣΤΑ ΑΓΟΡΙΑΗΛΙΚΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ: 9-14 ΕΤΩΝ
ΣΤΑΔΙΟ 1 (ΚΑΤΩ ΑΠΟ 9 ΕΤΩΝ): Προεφηβικό (έλλειψη τριχών).
ΣΤΑΔΙΟ 2 (ΜΙΚΡΟΤΕΡΗ ΗΛΙΚΙΑ ΤΑ 9 ΕΤΗ) : Εμφάνιση τρίχωσης στα γεννητικά όργανα, μικρή διόγκωση όρχεων, επιτάχυνση αύξησης ύψους, εμφάνιση οσμής στις μασχάλες.
ΣΤΑΔΙΑ 3-5: Αύξηση και ολοκλήρωση τρίχωσης σε γεννητικά όργανα και μασχάλες, αύξηση και ολοκλήρωση ανάπτυξης των όρχεων και του πέους, επιτάχυνση αύξησης ύψους (συνολικά 30-35 εκατοστά σε όλη την εφηβεία), ύπαρξη οσμής στις μασχάλες, εμφάνιση ακμής.
Τυπικά στο τελειόμηνο νεογέννητο το μήκος του πέους είναι περίπου 2,5 έως 3 εκατοστά, ενώ στο τέλος της εφηβείας θα πρέπει να είναι πάνω από 7 εκατοστά (μέσος όρος 12-13 εκατοστά).
Κάθε μορφολογική μεταβολή της εφηβείας αντιστοιχεί σε συγκεκριμένο ορμονικό συμβάν: η αύξηση του μεγέθους των όρχεων και των ωοθηκών οφείλεται στην έκκριση των γοναδοτροπινών (FSH/LH) από την υπόφυση, η αύξηση του στήθους στα κορίτσια από την αυξημένη έκκριση οιστραδιόλης Ε2 από τις ωοθήκες, η αύξηση των γεννητικών οργάνων στα αγόρια στην αυξημένη έκκριση τεστοστερόνης από τους όρχεις, η τρίχωση του εφηβαίου στην έκκριση ανδρογόνων από τα επινεφρίδια.
Στα αγόρια το πρώτο σημείο έναρξης της εφηβείας είναι η αύξηση του μεγέθους των όρχεων και η ελαφρά χρώση και ρυτίδωση του οσχέου. Ταυτόχρονα η λίγο αργότερα εμφανίζονται λίγες αραιές υπέρχρωες τρίχες. Περίπου ένα χρόνο μετά ακολουθεί η αύξηση του μεγέθους του πέους . Η τρίχωση στις μασχάλες εμφανίζεται όταν η τρίχωση των γεννητικών οργάνων έχει πλέον αυξηθεί αρκετά.
Στα κορίτσια συνήθως το πρώτο σημείο ήβης είναι η αύξηση του στήθους. Η τρίχωση του εφηβαίου αρχίζει αμέσως μετά. Η εμμηναρχή (περίοδος) εμφανίζεται αργά, περίπου δύο χρόνια μετά την έναρξη διόγκωσης του στήθους.
Κατά την εφηβεία παρατηρείται επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης του ύψους. Στα κορίτσια η αύξηση τους ύψους αρχίζει νωρίς μαζί με την αύξηση του στήθους και κορυφώνεται μετά από δύο χρόνια. Στα αγόρια η αύξηση τους ύψους αρχίζει πιο αργά και κορυφώνεται στα τελευταία στάδια της εφηβείας.
Έναρξη της εφηβείας: Τυπικά η εφηβεία στα αγόρια εμφανίζεται μεταξύ 9 έως 14 ετών ενώ στα κορίτσια ένα χρόνο νωρίτερα, μεταξύ 8 έως 13 ετών. Πρώιμη εφηβεία: πρώιμη θεωρείται η εφηβεία που θα εμφανιστεί πριν τα 8 χρόνια στα κορίτσια και πριν τα 9 χρόνια στα αγόρια. Η κατάσταση αυτή χρήζει εκτίμησης από παίδο-ενδοκρινολόγο. Η πρώιμη ήβη εμφανίζεται πιο συχνά στα κορίτσια. Πρέπει να προσέχουμε για τυχόν εμφάνιση στήθους πριν από την ηλικία των 8 ετών. Καθυστέρηση εφηβείας : καθυστερημένη θεωρείται η εφηβεία όταν δεν υπάρχουν σημεία ήβης μέχρι τα 13 χρόνια στα κορίτσια και μέχρι τα 14 χρόνια στα αγόρια ή όταν δεν έχει ολοκληρωθεί η ήβη μέσα σε 5 χρόνια από την έναρξη της. Η καθυστερημένη ήβη είναι συχνότερη στα αγόρια. Πρέπει να προσέχουμε για την απουσία αύξησης των όρχεων στην ηλικία των 14 ετών.Σε περίπτωση που υποπτευόμαστε διαταραχές στην τυπική εμφάνιση ή το χρόνο εμφάνισης των χαρακτηριστικών της εφηβείας έχει μεγάλη σημασία το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό. Έτσι σε περίπτωση πρώιμης εφηβείας ρωτώνται οι γονείς αν το παιδί παραπονιέται για κεφαλαλγία. Επίσης ρωτώνται εάν έχουν παρατηρηθεί μεταβολές στην συμπεριφορά ή την όραση του και για τυχόν λήψη τροφών ή χρήση φαρμάκων που περιέχουν ορμόνες του φύλου.
Από το οικογενειακό ιστορικό ιδιαίτερη σημασία έχει το ύψος των γονέων και των αδερφών και η ηλικία ενήβωσης των γονέων (οικογενειακό ιστορικό πρώιμης εφηβείας σε γονέα ή αδερφό).
Δουλγέρης Κυριάκος
Παιδίατρος
Βρείτε μας στο facebook : https://www.facebook.com/doulgeriskyriakos
