ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΣΤΟ ΓΑΛΑ ΑΓΕΛΑΔΑΣ ΣΕ ΒΡΕΦΗ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΕ ΓΝΩΜΟΝΑ ΤΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ

Οι τροφικές αλλεργίες παρουσιάζουν μία αυξανόμενη συχνότητα την τελευταία εικοσαετία και υπολογίζεται ότι αφορούν το 3 έως 10% του συνόλου των παιδιών. Εκ των τροφικών αλλεργιών, η αλλεργία στο γάλα αγελάδας αποτελεί τη συχνότερη μορφή και αφορά το 2% του συνόλου των παιδικού πληθυσμού.

Η συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων εκδηλώνεται στο 1ο έτος της ζωής και η συχνότερη μορφή της είναι η παρουσία αίματος και βλέννης στα κόπρανα των βρεφών, μία κατάσταση που ονομάζεται αλλεργική πρωκτοκολίτιδα. Άλλες εκδηλώσεις της αλλεργίας στο γάλα αγελάδας είναι : αναφυλαξία, αγγειοίδημα, άμεσες στοματοφαρυγγικές αντιδράσεις -IgE μεσολαβούμενες αντιδράσεις- , γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, κολικοί, δυσκοιλιότητα -Μη IgE μεσολαβούμενες αντιδράσεις, ατοπική δερματίτιδα,έκζεμα -Μεικτές αντιδράσεις-.

Η αλλεργική πρωκτοκολίτιδα είναι μία κατάσταση που χαρακτηρίζεται από «χαλαρές» βλεννοαιματηρές κενώσεις σε βρέφη συνήθως μικρότερα των 6 μηνών. Συνήθως εμφανίζεται τη 2η – 8η εβδομάδα ζωής, ωστόσο κάποια βρέφη εμφανίζουν αίμα στα κόπρανα νωρίτερα και άλλα για πρώτη φορά αργότερα.

Είναι αποτέλεσμα φλεγμονής στο κατώτερο τμήμα του παχέος εντέρου (οίδημα, τοπικές εξελκώσεις και διήθηση με ηωσινόφιλα) η οποία οφείλεται σε αλλεργικού τύπου αντίδραση σε συστατικά των τροφών. Το συχνότερο αίτιο που την προκαλεί είναι η πρωτεΐνη του αγελαδινού γάλακτος που περνάει μέσω του μητρικού γάλακτος (στα θηλάζοντα βρέφη) ή απευθείας από το τεχνητό αγελαδινό γάλα (στα μη θηλάζοντα βρέφη).

Το πιο συχνό σύμπτωμα από το έντερο του βρέφους είναι η παρουσία αίματος στα κόπρανά του. Για την αντιμετώπιση της αλλεργικής πρωκτοκολίτιδας, ο παιδίατρος μπορεί να χορηγήσει εκτενώς υδρολυμένο (υποαλλεργικό) γάλα αγελάδος. Αυτό για τα θηλάζοντα βρέφη πρέπει να αποτελεί την τελευταία επιλογή, για βρέφη που δεν ανταποκρίνονται στις δίαιτες αποκλεισμού τροφών που πρέπει να ακολουθήσει η μητέρα που θηλάζει. Δηλαδή αποθηλασμό συστήνουμε μόνο σε βρέφη με σοβαρά συμπτώματα όπως στασιμότητα ή απώλεια βάρους ή και αναιμία λόγω της συνεχιζόμενης απώλειας αίματος.

Οι στόχοι για την αντιμετώπιση της αλλεργίας στο γάλα αγελάδας για τα θηλάζοντα βρέφη θα πρέπει να είναι οι εξής :

1) Η αποδρομή των συμπτωμάτων στο βρέφος μέσω μίας δίαιτας αποκλεισμού (αρχικά των γαλακτοκομικών) από το διαιτολόγιο της θηλάζουσας μητέρας.

2) Ο σταδιακός και εκ περιτροπής αποκλεισμός άλλων κατηγοριών τροφίμων, σε περίπτωση που τα συμπτώματα δεν υφεθούν μετά την πρώτη δίαιτα αποκλεισμού των γαλακτοκομικών. Έτσι ώστε με έναν μεθοδικό τρόπο να εντοπίσουμε το υπεύθυνο τροφικό αλλεργιογόνο.

3) Η διατήρηση και υποστήριξη του μητρικού θηλασμού, μέσα από αυτή τη διαδικασία που πιθανώς κλονίσει την εμπιστοσύνη της μητέρας στο μητρικό γάλα. Έτσι ώστε να μην χαθούν τα αποδεδειγμένα οφέλη του μητρικού θηλασμού για την μητέρα και το μωρό.

Σε ένα βρέφος με αλλεργική πρωκτοκολίτιδα, το πιο πιθανό υπεύθυνο αλλεργιογόνο είναι οι πρωτεΐνες του γάλακτος αγελάδας. Αρχικά συστήνουμε στη μητέρα που θηλάζει μία δίαιτα αποκλεισμού του γάλακτος και των προϊόντων του και περιμένουμε να δούμε βελτίωση στις κενώσεις του βρέφους. Περιμένουμε να δούμε τη βελτίωση τουλάχιστον 4 εβδομάδες από την έναρξη του αποκλεισμού των γαλακτοκομικών.

Εργαστηριακός έλεγχος δεν απαιτείται σε βρέφος με «χαλασμένες» κενώσεις, για το οποίο δεν υπάρχουν κλινικές υποψίες λοίμωξης και το οποίο είναι γενικά σε καλή κατάσταση και βάζει καλό βάρος.

Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη σωστή εφαρμογή της δίαιτας αποκλεισμού, γιατί ακόμα και ελάχιστες ποσότητες πρωτεΐνης αγελαδινού γάλακτος μπορεί να πυροδοτούν την αλλεργική αντίδραση. Η μητέρα θα πρέπει να αποφεύγει τυρί, γιαούρτι, γάλα, παγωτό, βούτυρο, βιτάμ κλπ, είτε αγελαδινό είτε κατσικίσιο/ πρόβειο. Επίσης θα πρέπει να προσέχει όλες τις ετικέτες των συσκευασμένων τροφίμων και να μην καταναλώνει τρόφιμο που αναγράφει ορό γάλακτος (πχ μπισκότα, κέικ, γαλοπούλα αλλαντικό, ψωμί του τοστ κλπ). Γι αυτό συμβουλευόμαστε τους ειδικούς πίνακες που περιγράφουν όλες της πιθανές πηγές γάλακτος και των προϊόντων του.

Όροι που χρησιμοποιούνται για την επισήμανση του γάλακτος και των προϊόντων του : 
Γάλα, Γιαούρτι, Τυρί, Φέτα, Καζεΐνη, Κεφιρ, Λακταλβουμίνη, Λακτόζη, Λακτοσφαιρίνη, Ορός Γάλακτος, Πυτιά

Όροι που πιθανά, αλλά όχι υποχρεωτικά, υποδηλώνουν παρουσία πρωτεΐνης γάλακτος αγελάδας :
Αλεύρι υψηλής συγκέντρωσης πρωτεΐνης, Βούτυρο, Καραμέλα, Κρέμα, Πραλίνα

Η μητέρα κατά το διάστημα της αποχής θα πρέπει να λαμβάνει συμπλήρωμα ασβεστίου καθημερινά.

Σε περίπτωση που μετά από ένα μήνα δεν έχουν βελτιωθεί οι κενώσεις με την δίαιτα αποκλεισμού των γαλακτοκομικών προχωράμε σε αποκλεισμό δεύτερης κατηγορίας τροφίμων και συγκεκριμένα του αβγού. Και πάλι συμβουλευόμαστε τους ειδικούς πίνακες για να αποκλειστούν όλες οι πιθανές πηγές του αβγού και των προϊόντων του.

Όροι που χρησιμοποιούνται για την επισήμανση του αβγού και των προϊόντων του :
Αβγό, Ασπράδι, Αλβουμίνη, Αβιδίνη, Γλοβουλίνη, Κρόκος, Λεκιθίνη, Λυσοζύμη, Πηκτική ουσία

Όροι που πιθανά, αλλά όχι υποχρεωτικά, υποδηλώνουν παρουσία πρωτεΐνης αβγού :
Γαλακτωματοποιητής

Σε περίπτωση μη ανταπόκρισης αρχίζουμε σταδιακά να αποκλείουμε και άλλες κατηγορίες τροφίμων από τη δίαιτα της θηλάζουσας ενώ από την άλλη επανεισάγουμε τροφές που είχαν αποκλειστεί, αλλά αποδείχθηκε ότι δεν προκαλούν το πρόβλημα.

Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι στην απλή αλλεργική πρωκτοκολίτιδα, δηλαδή την μεμονωμένη παρουσία αίματος στα κόπρανα λόγω αλλεργικής αντίδρασης, χωρίς άλλα συνοδά συμπτώματα (όπως έκζεμα), δεν κάνουμε εξετάσεις αίματος για τη διερεύνηση τροφικής αλλεργίας, τα γνωστά RAST test. Αυτό γιατί η αλλεργική πρωκτοκολίτιδα είναι κυτταρικού τύπου ανοσιακή απάντηση, οπότε δεν έχει νόημα να ψάχνουμε για ειδική IgE ανοσοσφαιρίνη (Είναι Μη IgE- μεσολαβούμενη αλλεργική αντίδραση).

Χρειάζεται επίσης προσοχή στην «υπερδιάγνωση» της αλλεργίας στο γάλα αγελάδας, καθώς υπάρχουν και άλλες καταστάσεις που προκαλούν αιμορραγικές κενώσεις, όπως η γαστρεντερίτιδα ή η ραγάδα δακτυλίου, οι οποίες θα πρέπει να αποκλείονται. Το σύμπτωμα των "χαλασμένων" βλεννωδών κενώσεων θα πρέπει να είναι παρόν καθημερινά για πάνω από 7 μέρες συνεχόμενα, χωρίς να υπάρχει εμφανή άλλη αιτία. Οι κενώσεις ενός βρέφους μπορεί να επηρεαστούν από ένα πλήθος παραγόντων, τους οποίους δεν γνωρίζουμε πάντα όπως πχ τροφές που κατανάλωσε η μητέρα ή υπερπαραγωγή μητρικού γάλακτος και μπορεί περιστασιακά να εμφανίζονται βλεννώδεις. Δε μπορεί να βάζουμε ελαφρά την καρδία τη διάγνωση της αλλεργίας και να οδηγούμαστε σε δίαιτες αποκλεισμού αν τα συμπτώματα δεν είναι καθημερινά και επίμονα.

Επίσης δεν μπορούμε να μιλάμε για αλλεργική πρωκτοκολίτιδα σε παιδιά άνω του 1 έτους. Έναρξη αιμορραγικών κενώσεων μετά το 1ο έτος σχεδόν ποτέ δεν οφείλεται σε αλλεργία.

Τέλος θα πρέπει οι δίαιτες αποκλεισμού για την θηλάζουσα μητέρα να γίνονται με σταδιακό τρόπο και ανά κατηγορίες τροφίμων ώστε να διασφαλίσουμε την συνέχιση του μητρικού θηλασμού αλλά και να οδηγηθούμε στη διάγνωση. Δεν είναι σωστό να εφαρμόσουμε εξ αρχής μία αυστηρή δίαιτα μαζικού αποκλεισμού τροφίμων από τη θηλάζουσα μητέρα. Δε μπορεί με την πρώτη υποψία για τροφική αλλεργία να κόβονται μαχαίρι γαλακτοκομικά, μοσχάρι, αυγό, ψάρι, ξηροί καρποί . . . Η μητέρα που βρίσκεται ήδη σε κατάσταση άγχους, που βλέπει ότι παρά το γεγονός ότι θηλάζει αποκλειστικά αντιμετωπίζει το πρόβλημα, συχνά ενοχοποιεί μέσα της το μητρικό γάλα. Η αυστηρή και χωρίς κριτήρια δίαιτα αποκλεισμού θα επιδεινώσει την άσχημη ψυχολογία της, με σοβαρή την πιθανότητα να τα παρατήσει και να καταφύγει στο υποαλλεργικό ξένο γάλα.

Αντιθέτως θα πρέπει να διατηρηθεί ο θηλασμός με τα πολλαπλά οφέλη του για το βρέφος και την μητέρα. Η μαμά θα πρέπει να πειστεί πως δεν φταίει το μητρικό γάλα, αλλά τα τροφικά αλλεργιογόνα που προκαλούν αυτήν την κατάσταση. Στην πραγματικότητα τα βρέφη που θηλάζουν παρουσιάζουν χαμηλότερη συχνότητα αλλεργικών αντιδράσεων από τα βρέφη που σιτίζονται με ξένο γάλα. Αυτή η προστασία αποδίδεται στα χαμηλά επίπεδα πρωτεϊνών γάλακτος αγελάδας που περιέχει, σε ανοσοτροποποιητικά κύτταρα που υπάρχουν σε αφθονία στο μητρικό γάλα, και στα φυσιολογικά μη παθογόνα «καλά» μικρόβια -μικροβίωμα- που κυριαρχούν στο έντερο του βρέφους που θηλάζει.

Η σύγχρονη πρακτική είναι το βρέφος με πιθανή αλλεργία στο γάλα αγελάδας να εκτιμάται από τον ειδικό παιδο-αλλεργιολόγο και να κάνει τις δερματικές δοκιμασίες και αιματολογικές εξετάσεις οι οποίες είναι απαραίτητες για την σωστή διάγνωση, την παρακολούθηση και τελικά την σταδιακή επανεισαγωγή του αγελαδινού γάλακτος στη διατροφή του.

Δουλγέρης Κυριάκος,  Παιδίατρος 

Βρείτε μας στο facebook : https://www.facebook.com/doulgeriskyriakos/