7 ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ !

 

1) Το νεογέννητο θα πρέπει να μπει στο στήθος της μαμάς του αμέσως μετά τον τοκετό. Τα νεογέννητα που έχουν επαφή δέρμα με δέρμα, αμέσως μετά τον τοκετό, έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να θηλάσουν αποκλειστικά.

2) Συνδιαμονή μητέρας και μωρού στο δωμάτιο του μαιευτηρίου 24 ώρες το 24ωρο (rooming in). Το μωρό δεν πρέπει να απομακρύνεται παρά μόνο αν χρειάζεται να υποβληθεί σε κάποια εξέταση που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί στο δωμάτιο της μητέρας. Η συνδιαμονή μας δίνει τη δυνατότητα να μάθουμε γρηγορότερα και καλύτερα τις ανάγκες του μωρού και να βελτιώσουμε τις γνώσεις και τις ικανότητές μας για τη διαδικασία του θηλασμού.

3) Στο νεογέννητο προσφέρεται μόνο μητρικό γάλα εκτός εάν ο παιδίατρος κρίνει ότι χρειάζεται συμπληρωματική διατροφή. Η μητέρα προσφέρει το στήθος στο μωρό χωρίς πρόγραμμα, όσες φορές θέλει το μωρό μέσα στην ημέρα και για όσο χρόνο αυτό επιθυμεί.

4) Το μωρό είναι καλό να μπαίνει στο στήθος όσο είναι ακόμη ήρεμο.

5) Οι γονείς μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα πρώιμα σημάδια πείνας ώστε να ανταποκρίνονται πριν το μωρό αρχίσει να κλαίει, κατάσταση που κάνει τον θηλασμό δυσκολότερο. Στα πρώιμα σημάδια συμπεριλαμβάνονται το να βάζει το μωρό τα χέρια στο στόμα, να δείχνει ότι ψάχνει για να φάει, να πιπιλάει, να κάνει γκριμάτσες που δείχνουν ότι θα κλάψει και τέλος να κλαίει.

6) Αποφεύγεται η χρήση πιπίλας ή άλλων θηλών τις πρώτες 40 μέρες ζωής του μωρού, μέχρι να εδραιωθεί ο θηλασμός.

7) Κατά την επιστροφή από το μαιευτήριο στο σπίτι, η μητέρα χρειάζεται να επικεντρωθεί στη φροντίδα και τη διατροφή του μωρού της. Έχει, επίσης, ανάγκη από σωστή διατροφή, ψυχική και σωματική ξεκούραση. Σε αυτή τη φάση, περισσότερο από ποτέ, είναι απαραίτητη η υποστήριξη και η βοήθεια από τον σύντροφο και την οικογένειά της, όπως επίσης από τους επαγγελματίες υγείας που εμπλέκονται στη φροντίδα τη δική της και του μωρού της.

Σημαντικές πληροφορίες

• Το γάλα που παράγεται κατά τις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό, λέγεται πύαρ ή πρωτόγαλα. Είναι συμπυκνωμένο και πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά και αντισώματα. Μπορεί να μην το βλέπουμε εύκολα με το μάτι γιατί είναι διαφανές.

• Η ποσότητα του μητρικού γάλακτος που παράγεται αμέσως μετά τη γέννηση είναι μικρή. Αυτό είναι το φυσιολογικό. Η παραγόμενη ποσότητα αυξάνεται βαθμιαία ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του μωρού.

• Το μωρό θηλάζει συνήθως 8-12 φορές μέσα στο 24ωρο. Ο χωρίς πρόγραμμα θηλασμός βοηθάει στην εδραίωσή του.

• Ο μητρικός θηλασμός λειτουργεί σύμφωνα με την αρχή της προσφοράς και ζήτησης. Συχνός θηλασμός και μεγαλύτερη διάρκεια θηλασμού συμβάλλουν στο να παραχθεί μεγαλύτερη ποσότητα γάλακτος. Το μέγεθος του μαστού δεν έχει καμία σχέση με την ικανότητα παραγωγής γάλακτος.

• Το σωστό πιάσιμο του στήθους από το μωρό και η ανταπόκριση στις ανάγκες του, μπορούν να εξασφαλίσουν έναν ομαλό θηλασμό και να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες που μπορεί να παρουσιαστούν.

Η ενημέρωση και η υποστήριξη από έγκυρες πηγές και ο υποστηρικτικός με τον θηλασμό παιδίατρος θα βοηθήσουν να αντεπεξέλθετε στις δυσκολίες !!

ΔΟΥΛΓΕΡΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ

ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ

Βρείτε μας στο facebook

https://www.facebook.com/doulgeriskyriakos/

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΓΡΙΠΙΚΟ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

 

Η γρίπη είναι μία μεταδοτική νόσος του αναπνευστικού συστήματος προκαλούμενη από τον ιό της γρίπης. Μπορεί να προκαλέσει ήπια έως σοβαρή νόσο.

Τα μικρά σε ηλικία παιδιά καθώς και τα παιδιά που πάσχουν από χρόνια νοσήματα, κινδυνεύουν περισσότερο από σοβαρές επιπλοκές της γρίπης.

Γι’ αυτό η προσοχή των παιδιάτρων στρέφεται προς τον εμβολιασμό ιδίως των μικρών παιδιών προσχολικής ηλικίας (ηλικίες κάτω των 5 ετών).

Στην Ελλάδα η δραστηριότητα της εποχικής γρίπης συνήθως αυξάνεται κατά τον Ιανουάριο, ενώ κορυφώνεται κατά τους μήνες Φεβρουάριο – Μάρτιο.

Οι καλύτεροι μήνες για τον εμβολιασμό είναι ο μήνας Οκτώβριος και ο μήνας Νοέμβριος, έτσι ώστε όταν η γρίπη εξαπλωθεί να έχουμε τα αντισώματά μας έτοιμα (απαιτούνται περίπου 2 εβδομάδες από τον εμβολιασμό για την επίτευξη ανοσολογικής απάντησης).

Τα οφέλη του εμβολιασμού είναι η προστασία από τις σοβαρές επιπλοκές της γρίπης. Ο εμβολιασμός έχει και πολλαπλάσια οφέλη για την οικογενειακή και την κοινωνική ζωή. Συχνά με την έναρξή του επιδημικού κύματος της γρίπης παρατηρείται αποδιοργάνωση της οικογενειακής ζωής, απουσία από το σχολείο και τις δραστηριότητες και υπέρμετρη αύξηση της κατανάλωσης φαρμάκων.

Σημαντικό μέτρο περιορισμού της εξάπλωσης της γρίπης είναι η απομόνωση των πασχόντων και η παραμονή του άρρωστου παιδιού στο σπίτι μέχρι να αποδράμουν πλήρως τα συμπτώματα. Είναι ακόμα νωπές οι αναμνήσεις από τις εποχές όπου μέσα σε μία με δύο εβδομάδες «αποδεκατίζονταν» ολόκληρες σχολικές τάξεις.

Επειδή η γρίπη είναι ιδιαίτερα μεταδοτική ανάμεσα στα παιδιά, γονείς που υποφέρουν από χρόνια νοσήματα καθώς και ηλικιωμένοι (άνω των 60 ετών) που έρχονται καθημερινά σε επαφή με τους μαθητές, θα πρέπει να κάνουν το αντιγριπικό εμβόλιο.

Όπως κάθε χρόνο και επειδή ο ιός της γρίπης μεταλλάσσεται σε διαφορετικούς υπο-ορότυπους, έτσι και για την περίοδο 2022-2023 η σύνθεση του αντιγριπικού εμβολίου περιέχει τα εγκεκριμένα στελέχη του ιού, σύμφωνα με τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).

Κατά την προσεχή περίοδο 2023-2024, ο ιός της γρίπης θα κυκλοφορήσει παράλληλα με τον ιό SARS-CoV-2, η κυκλοφορία του οποίου είναι αυξημένη τις τελευταίες εβδομάδες και στην πόλη μας. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι η νόσος COVID19 είναι παρούσα και ευθύνεται για τον θάνατο τουλάχιστον 50 ασθενών εβδομαδιαίως. Σε ένα περιβάλλον με αυξημένο φορτίο λοιμώξεων θα είναι προς όφελος να έχουμε τουλάχιστον τις μικρές ηλικίες προστατευμένες από τη γρίπη.

Επίσης πολύ σημαντικό είναι να εμβολιαστούν για τη γρίπη όλες οι έγκυες γυναίκες για να προστατευθεί και ο οργανισμός τους και αργότερα το νεογέννητο (μεταφορά αντισωμάτων μέσω του πλακούντα).

Στα σπίτια όπου θα υπάρχει νεογέννητο κατά την περίοδο έξαρσης της γρίπης θα πρέπει να εμβολιαστούν όλοι οι ενήλικες και τα αδερφάκια για να σχηματίσουν μία ασπίδα προστασίας γύρω από το νέο μέλος.

Ας δούμε τώρα ποιες είναι οι επίσημες συστάσεις εμβολιασμού σύμφωνα με την εθνική επιτροπή εμβολιασμών:

Ο αντιγριπικός εμβολιασμός πρέπει να εφαρμόζεται συστηματικά και κατά προτεραιότητα σε άτομα (ενήλικες και παιδιά) που ανήκουν στις παρακάτω ομάδες αυξημένου κινδύνου:

1. Άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω

2. Παιδιά (6 μηνών και άνω) και ενήλικες με έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω επιβαρυντικούς παράγοντες ή χρόνια νοσήματα:

Χρόνια νοσήματα αναπνευστικού, όπως άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.

Καρδιακή νόσο με σοβαρή αιμοδυναμική διαταραχή

Ανοσοκαταστολή (κληρονομική ή επίκτητη)

Μεταμόσχευση οργάνων και μεταμόσχευση μυελού των οστών

Δρεπανοκυτταρική αναιμία (και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες)

Σακχαρώδη διαβήτη ή άλλο χρόνιο μεταβολικό νόσημα

Χρόνια νεφροπάθεια

Χρόνιες παθήσεις ήπατος

Νευρολογικά-νευρομυϊκά νοσήματα

Σύνδρομο Down

3. Έγκυες γυναίκες ανεξαρτήτως ηλικίας κύησης, λεχωΐδες και θηλάζουσες.

4. Άτομα με νοσογόνο παχυσαρκία (Δείκτη Μάζας Σώματος >40Kg/m2) και παιδιά με ΔΜΣ >95ηΕΘ.

5. Παιδιά που παίρνουν ασπιρίνη μακροχρόνια (π.χ. για νόσο Kawasaki, ρευματοειδή αρθρίτιδα και άλλα).

6. Άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά μικρότερα των 6 μηνών ή φροντίζουν ή διαβιούν με άτομα με υποκείμενο νόσημα, που αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών της γρίπης.

7. Κλειστοί πληθυσμοί, όπως προσωπικό και εσωτερικοί σπουδαστές (σχολείων, στρατιωτικών και αστυνομικών σχολών, ειδικών σχολείων κλπ.), νεοσύλλεκτοι, ιδρύματα χρονίως πασχόντων και μονάδες φιλοξενίας ηλικιωμένων, καταστήματα κράτησης.

8. Εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας (ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, λοιποί εργαζόμενοι, φοιτητές επαγγελμάτων υγείας σε κλινική άσκηση) και σε κέντρα διαμονής προσφύγων-μεταναστών.

9. Άστεγοι.

10. Κτηνίατροι, πτηνοτρόφοι, χοιροτρόφοι, εκτροφείς, σφαγείς και γενικά άτομα που έρχονται σε συστηματική επαφή με πτηνά ή χοίρους.

ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΕΜΒΟΛΙΟΥ

Ο αντιγριπικός εμβολιασμός περιλαμβάνει 1 μόνο δόση του εμβολίου ετησίως.

Βρέφη και παιδιά ηλικίας <9 ετών που εμβολιάζονται για πρώτη φορά, ή εκείνα <9 ετών που στο παρελθόν είχαν λάβει μόνο 1 δόση εμβολίου γρίπης χρειάζονται 2 δόσεις αντιγριπικού εμβολίου με μεσοδιάστημα τουλάχιστον 28 ημερών.

Σε βρέφη ηλικίας >6 μηνών χορηγείται 0,5 ml (ολόκληρη η δόση). Άρα και τα παιδιά κάνουν το ίδιο ακριβώς εμβόλιο που κάνουν οι ενήλικες.

Δ. ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΝΤΙΓΡΙΠΙΚΩΝ ΕΜΒΟΛΙΩΝ

Το εμβόλιο μπορείτε να το προμηθευτείτε από το φαρμακείο μετά από ηλεκτρονική συνταγή που εκδίδει ο παιδίατρος σας. Ο παιδίατρος είναι υπεύθυνος για τη διενέργεια του εμβολιασμού με ασφάλεια, την παρακολούθηση του παιδιού μετά τον εμβολιασμό και την καταχώρηση του εμβολίου στο Εθνικό Μητρώο Εμβολιασμών για την γρίπη.

ΔΟΥΛΓΕΡΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ

ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ

Βρείτε μας στο facebook

https://www.facebook.com/doulgeriskyriakos/

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΣΤΑ ΒΡΕΦΗ ! 1) ΑΝΑΓΩΓΕΣ 2) ΒΡΕΦΙΚΟΙ ΚΟΛΙΚΟΙ 3) ΔΥΣΧΕΣΙΑ 4) ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ

 

Τα λειτουργικά προβλήματα του πεπτικού είναι συνήθεις καταστάσεις της βρεφικής ηλικίας που απασχολούν γονείς και γιατρούς. Όσον αφορά την αιτιολογία τους, όλα ξεκινούν από μία σπλαχνική υπερευαισθησία στην οποία επιδρούν γενετικοί/κληρονομικοί παράγοντες και παράγοντες από το περιβάλλον (στρες). Η αλήθεια είναι ότι παραμένει μυστήριο το γιατί κάποια μωρά «βγάζουν πολύ γάλα» και κάποια άλλα όχι, γιατί κάποια υποφέρουν έντονα από κολικούς ενώ άλλα σχεδόν καθόλου…

Η συχνότητά τους είναι μεγάλη. Το 55% των βρεφών εμφανίζουν τουλάχιστον ένα λειτουργικό νόσημα του πεπτικού από τη γέννηση μέχρι την ηλικία των 6 μηνών. Τα συχνότερα είναι 1) αναγωγές (30%), 2) βρεφικοί κολικοί (20%) και 3) δυσκοιλιότητα (15%).

Πως εμπλέκεται η αλλεργία στο γάλα αγελάδος ;;

Εμείς οι παιδίατροι έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι τα ίδια συμπτώματα δίνει και η αλλεργία στο γάλα αγελάδος. Ωστόσο, τα δεδομένα υποστηρίζουν ότι η πραγματική συχνότητα της αλλεργίας είναι πολύ μικρότερη από αυτή που διαγιγνώσκεται στην πράξη! Δηλαδή στο θέμα «αλλεργία στο γάλα» γίνεται υπερδιάγνωση. Η συχνότητά της είναι, πολύ χαμηλότερη από τις λειτουργικές διαταραχές πεπτικού, οι οποίες είναι πιο συνηθισμένες.

1) ΑΝΑΓΩΓΕΣ- ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΗΣΗ

Οι αναγωγές ορίζονται ως έξοδος γαστρικού περιεχομένου πάνω από 2 φορές τη μέρα για 3 ή περισσότερες εβδομάδες, σε ένα κατά τα άλλα υγιές βρέφος, ηλικίας από 3 εβδομάδων έως 12 μηνών. Δεν θα πούμε πχ ότι έχει απλή παλινδρόμηση ένα βρέφος 14 μηνών.

Γαστροεισοφαγική παλινδρομική νόσος

Η απλή παλινδρόμηση διαχωρίζεται από την γαστροεισοφαγική παλινδρομική νόσο, η οποία περιλαμβάνει συμπτώματα που ενοχλούν το βρέφος. Στη δεύτερη, το παιδί δυσκολεύεται να φάει, έχει οδυνοφαγία, δεν παίρνει βάρος, έχει έντονη ανησυχία ή κάνει εμετούς.

Παλινδρόμηση και αλλεργία στο γάλα

Η απλή παλινδρόμηση είναι δύσκολο να διακριθεί από την αλλεργία στο γάλα αγελάδος, καθώς έχουν πολλά κοινά συμπτώματα. Βέβαια, όπως είπαμε, η πραγματική συχνότητα της αλλεργίας είναι πολύ χαμηλή. Σύμφωνα με την ESPGHAN, η αλλεργία στο γάλα αγελάδος είναι πιθανότερη όταν, με την παλινδρόμηση συνυπάρχουν συμπτώματα από δυο διαφορετικά συστήματα του οργανισμού. Δηλαδή, πχ ένα παιδί που έχει αναγωγές, θα έχει και έκζεμα ή αιμορραγικές κενώσεις ή χρόνια διάρροια. Το να έχει σκέτη απλή παλινδρόμηση και να έχει αλλεργία στο γάλα είναι κάτι εξαιρετικά σπάνιο.

Άρα, για να μη γίνεται υπερδιάγνωση της αλλεργίας στο γάλα αγελάδος, σε κάθε παιδί που έχει παλινδρόμηση, θα πρέπει να τηρείται το πρωτόκολλο διερεύνησης. Δηλαδή, πρώτα να χορηγήσουμε ένα απλό πηκτικό σιρόπι ή αντιαναγωγικό γάλα στο παιδί με συμπτώματα παλινδρόμησης. Και μόνο σε αποτυχία αυτής της προσέγγισης να υποβάλλουμε τη μητέρα στην επίπονη διαδικασία της στέρησης γαλακτοκομικών ή το παιδί σε εκτενώς υδρολυμένο γάλα φόρμουλα (αν δε θηλάζει).

2) ΒΡΕΦΙΚΟΙ ΚΟΛΙΚΟΙ

Θεωρούμε ότι ένα μωράκι έχει βρεφικούς κολικούς όταν ισχύει ο «κανόνας του 3».

Δηλαδή: κλάμα πάνω από τρεις ώρες την ημέρα, πάνω από τρεις ημέρες την εβδομάδα, για πάνω από τρεις εβδομάδες το μήνα. Η αλήθεια είναι ότι υπολογίζεται πως στις πρώτες 6 εβδομάδες ζωής, η μέση φυσιολογική ημερήσια γκρίνια/κλάμα είναι δύο τρεις ωρίτσες ! Τα περισσότερα βρέφη τηρούν ένα μοτίβο συσσώρευσης του κλάματος κυρίως τις απογευματινές ή βραδινές ώρες.

Πότε το κλάμα αυτό θεωρείται βρεφικός κολικός ;;

Όταν έχουμε υποτροπιάζοντα επεισόδια κλάματος που αρχίζουν και σταματούν χωρίς εμφανή αιτία και δεν μπορούν να λυθούν από τους γονείς. Εννοείται σε ένα φυσιολογικό σε ανάπτυξη βρέφος. Τα συμπτώματα μπορεί να επιμένουν έως την ηλικία των 5 μηνών. Άρα, προφανώς και δεν αποδίδουμε σε κολικούς μία έντονη ανησυχία σε ένα βρέφος 6 μηνών.

Οι βρεφικοί κολικοί συνοδεύονται από κοκκίνισμα του προσώπου, σφίξιμο της κοιλιάς και μάζεμα των ποδιών. Χαρακτηριστικό είναι η παρατεταμένη και «ανεξήγητη» φύση τους. Ωστόσο, η διάρκεια του απαρηγόρητου κλάματος σχετίζεται και με τον εκνευρισμό των φροντιστών. Δηλαδή, όσο πιο αγχώδες είναι το περιβάλλον, τόσο πιο ανήσυχο γίνεται και το μωρό.

Διατροφικές παρεμβάσεις:

Οι δίαιτες στέρησης (πχ αποφυγή γαλακτοκομικών) δεν θα ηρεμήσουν τα συμπτώματα και μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένο άγχος της μητέρας.

Το σημαντικό εδώ, είναι η ενημέρωση της οικογένειας ότι οι κολικοί είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο που αφορά την πλειοψηφία των νεογέννητων και το οποίο θα παρέλθει από μόνο του καθώς το βρέφος θα μεγαλώσει. Συστήνουμε μονάχα την ανακούφιση του παιδιού με συχνούς θηλασμούς, κούνημα με το βρέφος στον ώμο και χορήγηση προβιοτικών σταγόνων.

3) ΔΥΣΧΕΣΙΑ

Πρόκειται για βρέφη κάτω των 9 μηνών, χωρίς άλλα προβλήματα υγείας με έντονη ανησυχία, κλάμα και κοκκίνισμα προσώπου, τουλάχιστον για 10 λεπτά πριν την επιτυχή ή όχι αφόδευση. Τα κακά αυτών των παιδιών είναι μαλακά, δηλαδή δεν έχουν δυσκοιλιότητα κι ας τα βλέπουμε να σφίγγονται.

Πολλοί γονείς σε αυτή τη φάση που το παιδί ζορίζεται για να κάνει τα κακά του, βάζουν υπόθετα, θερμόμετρα ή μπατονέτες με λαδάκι στον ποπό του.

Αντιμετώπιση

Είναι σημαντικό να μην εκλαμβάνουμε την δυσχεσία εσφαλμένα ως δυσκοιλιότητα. Χρειάζεται εφησυχασμός, καθώς είναι μία κατάσταση που θα υποχωρήσει από μόνη της. Δεν παρεμβαίνουμε για να «βοηθήσουμε το παιδί να κάνει κακά.

4) ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ

Λέμε ότι ένα παιδί έχει δυσκοιλιότητα, όχι μόνο όταν σφίγγεται. Έχει σημασία η ποιότητα των κοπράνων που βγαίνουν, ο αριθμός των κενώσεων και η σύσταση τους.

Η συχνότητά της στα βρέφη κυμαίνεται από 5-27 %. Έχουμε, δύο ή λιγότερες κενώσεις την εβδομάδα, επώδυνες ή σκληρά κόπρανα και κόπρανα μεγάλης διαμέτρου. Στα νήπια, λόγω της κατακράτησης που κάνουν με τα κακά τους η συχνότητα αυξάνεται.

Αντιμετώπιση

Σε βρέφη άνω των 6 μηνών συνιστάται η πρόσληψη φυσιολογικής ποσότητας φυτικών ινών. Η δυσκοιλιότητα που εμφανίζεται συχνά στο στάδιο εισαγωγής των στερεών τροφών είναι παροδική και με τις κατάλληλες διατροφικές παρεμβάσεις υποχωρεί.

Σε σπάνιες περιπτώσεις ανθεκτικής δυσκοιλιότητας σε βρέφος, μπορεί να χορηγηθούν υπακτικά.

ΩΣΤΌΣΟ…

Είναι σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας ότι επίμονη δυσκοιλιότητα σε βρέφη κάτω των 12 μηνών είναι πολύ σπάνια και ότι σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να ερευνήσουμε για άλλα οργανικά αίτια δυσκοιλιότητας.

ΔΟΥΛΓΕΡΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ

ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ

Βρείτε μας στο facebook

https://www.facebook.com/doulgeriskyriakos/

ΔΑΓΚΩΜΑ ΣΚΥΛΟΥ !

 

Αγόρι 8 ετών προσήλθε χθες στο ιατρείο μας, μετά από δάγκωμα σκύλου στην γαστροκνημία (γάμπα). Το περιστατικό συνέβη στην περιοχή του πάρκου Αναύρου, πέριξ του Ενυδρείου, από ένα μέλος αγέλης, όπως πληροφορηθήκαμε.

Είναι απαραίτητο σε αυτές τις περιπτώσεις να γίνει άμεση εκτίμηση του τραύματος από παιδίατρο ή παιδοχειρουργό. Κατά την εξέταση ελέγξαμε την έκταση και το βάθος του τραύματος, τον πιθανό τραυματισμό μυών, όπως και το αν έχει προκληθεί κάταγμα σε οστό ή βλάβη σε άρθρωση.

Είναι πολύ σημαντικό από την αρχή να γίνεται επιμελής καθαρισμός του τραύματος με φυσιολογικό ορό και αποστειρωμένες γάζες και εφαρμογή άφθονου Betadine. Αφού περιποιηθήκαμε το τραύμα, τέθηκε το θέμα του αντιτετανικού ορού.

Παρά το ότι το παιδί ήταν πλήρως εμβολιασμένο και δεν πληρούσε τα κριτήρια, αποφασίσαμε να του χορηγήσουμε αντιτετανικό, καθώς το τραύμα ήταν βαθύ, ρυπαρό, με εμφανή τραυματισμό του μυός. Δυστυχώς, εδώ και καιρό, οι αντιτετανικοί οροί είναι σε έλλειψη και στα φαρμακεία του Βόλου δεν βρέθηκε. Μετά από ψάξιμο 2 ωρών, βρέθηκε ένας αντιτετανικός ορός σε φαρμακείο του Βελεστίνου.

Λόγω αυτής της έλλειψης, επιλέξαμε τη λύση του να εμβολιάσουμε ξανά το παιδί για τον τέτανο, "ξυπνώντας" έτσι άμεσα τα αντισώματα του παιδιού από παλαιότερους εμβολιασμούς.

Το παιδί καλύφθηκε κατευθείαν με αντιβίωση καθώς το στόμα του σκύλου είναι εξαιρετικά μολυσματικό με πλήθος αερόβιων και αναερόβιων μικροβίων.

Τελικά, επειδή η αιμορραγία συνεχιζόταν, το παιδί εξετάστηκε στις 10 το βράδυ από ιδιώτη παιδοχειρουργό. Αν και γενικά τα δαγκώματα ΔΕΝ ράβονται, για να μην εγκλωβίζονται μικρόβια στο εσωτερικό, ο χειρουργός εφάρμοσε εξωτερικά "συμπλησιαστικά" ράμματα για τον έλεγχο της αιμορραγίας.

Προσοχή, λοιπόν, στις περιοχές που παίζουν τα παιδιά και φυσικά μην τους επιτρέπετε να πλησιάζουν άγνωστα σκυλιά.

ΔΟΥΛΓΕΡΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ

ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ

Βρείτε μας στο facebook

https://www.facebook.com/doulgeriskyriakos/

ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ !

Ο μητρικός θηλασμός αποτελεί το πρώτο βήμα στον αγώνα κατά της παιδικής παχυσαρκίας !

 Διανύουμε μία εποχή όπου η παχυσαρκία αναγνωρίζεται ως ένα μέγιστο και αυξανόμενο πρόβλημα υγείας για τα παιδιά αλλά και για εμάς τους ενήλικες. Οι λόγοι είναι πολλοί και γνωστοί και έχουν να κάνουν κυρίως με το σύγχρονο lifestyle: 1) κακές διατροφικές συνήθειες με υπερκατανάλωση ζάχαρης, αναψυκτικών και κορεσμένων (κακών) λιπαρών, 2) καθιστική ζωή και έλλειψη καθημερινής άσκησης, 3) εξάρτηση από οθόνες-κινητά και video games, 4) έλλειψη ελεύθερου χρόνου και ελεύθερου παιχνιδιού από το υπερφορτωμένο με καθιστικές δραστηριότητες και διάβασμα πρόγραμμα των παιδιών, 5) έλλειψη ελεύθερου χρόνου για άθληση και κοινωνικοποίηση στους εξοντωμένους εργασιακά γονείς, 6) καταστροφή της φύσης και έλλειψη επαφής με την φύση, το βουνό, τη θάλασσα, 7) απουσία ελεύθερων χώρων άθλησης-πάρκων και κοινωνικοποίησης στις ασφυκτικές μας πόλεις.

 Πέρα από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που αναφέραμε αναλυτικά, η παχυσαρκία αποτελεί ένα ιδιαίτερα δύσκολο και πολύπλοκο ζήτημα καθώς σε αυτή συμβάλλουν και παράγοντες γενετικοί, βιολογικοί, ορμονικοί και φυσικά διάφορες παθήσεις του μεταβολισμού.

Ο αποκλειστικός θηλασμός είναι μια από τις πιο εύκολα εφαρμόσιμες στρατηγικές διεθνώς, που συνδυάζει χαμηλό κόστος με υψηλή αποτελεσματικότητα.

Η επιστημονική έρευνα έχει βρει ότι ο θηλασμός είναι κρίσιμος παράγοντας στη μείωση του κινδύνου παχυσαρκίας κατά την εφηβεία και την ενήλικη ζωή. Η αποκλειστικότητα όπως και η διάρκεια του θηλασμού παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Όλοι οι οργανισμοί υγείας στον κόσμο συνιστούν αποκλειστικό θηλασμό των παιδιών για έξι μήνες, ακολουθούμενο από συνεχιζόμενο θηλασμό για όλο τον πρώτο χρόνο της ζωής και παραπάνω, με σταδιακή εισαγωγή κατάλληλων συμπληρωματικών τροφών στη διατροφή του βρέφους που ξεκινάει γύρω στους έξι μήνες.

 ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ ;

1) ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΩΣΤΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΣΥΝΗΘΕΙΩΝ

Από την πρώτη κιόλας ημέρας της ζωής ο θηλασμός προάγει τη σίτιση του βρέφους σύμφωνα με τα σημάδια της πείνας του, όταν και όποτε αυτό πεινάει και για όσο αυτό θέλει. Η οικογένεια εκπαιδεύεται στο να αφουγκράζεται τις ανάγκες του παιδιού και φυσικά το αφήνει να φάει για όση ώρα θέλει, δηλαδή το ακριβώς αντίθετο της ταχυφαγίας – fast food. Η οικογένεια δεν έχει τον έλεγχο της ποσότητας της τροφής και έτσι αποδεσμεύεται από το άγχος του πόσο τρώει (μόνο εμμέσως ελέγχουμε την πρόσληψη της τροφής με το ζύγισμα στο τέλος του κάθε μήνα). Ο θηλασμός παρέχει εναλλαγή γεύσεων στο μωρό, ανάλογα με το διαιτολόγιο της μητέρας, καθώς οι τροφές που καταναλώνει η μαμά περνάνε στο γάλα και αλλάζουν τη γεύση του. Έτσι, οι διατροφικές συνήθειες της μαμάς, μπορούν να επηρεάζουν την γεύση του γάλακτος και να συνηθίζουν τα βρέφη στην ποικιλία των γεύσεων και των τροφών.

2) ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ

Το βρέφος που θηλάζει αποκλειστικά τρώει με βάση το αίσθημα του κορεσμού, δηλαδή τρώει όταν πεινάει και σταματάει να τρώει όταν έχει χορτάσει. Η σίτιση αυτορυθμίζεται με βάση το αίσθημα της πείνας και δεν υπάρχει περίπτωση να χορηγηθεί υπερβολικό γάλα όπως γίνεται με το μπιμπερό. Το βρέφος τρώει με μεσοδιαστήματα που προγραμματίζει το ίδιο και όχι με αυθαίρετα τρίωρα ή τετράωρα.

3) ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΣΕ ΠΡΩΤΕΙΝΗ ΜΕΤΑ ΤΟΥΣ 6 ΜΗΝΕΣ

Στο 2ο εξάμηνο της ζωής, η μηνιαία αύξηση του βάρους στα θηλάζοντα βρέφη είναι κατά μέσο όρο μικρότερη από αυτή των βρεφών που σιτίζονται με ξένο γάλα. Αυτό είναι φυσιολογικό. Επίσης αυτό είναι και επιθυμητό.

Το μητρικό γάλα στο 2ο εξάμηνο γίνεται «πιο ελαφρύ» καθώς έχει χαμηλότερη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες. Οι ανάγκες των βρεφών σε πρωτεΐνη είναι συγκεκριμένες την περίοδο του απογαλακτισμού (κατά μέσο όρο 10,2 gr/24ωρο στην ηλικία 6-12 μηνών). Το μητρικό γάλα έχει την ιδιότητα να μειώνει την περιεκτικότητά του σε πρωτεΐνη καθώς το βρέφος αναπτύσσεται και λαμβάνει επιπλέον πρωτεΐνες και από τις στερεές τροφές.

Αντίθετα, η υπερβολική πρόσληψη πρωτεΐνης κατά την βρεφική περίοδο, μέσω της αυξημένης συγκέντρωσης των αμινοξέων στο αίμα, προκαλεί την υπερβολική διέγερση της ινσουλίνης και του ινσουλινόμορφου αυξητικού παράγοντα IGF-1. Αυτό οδηγεί σε αύξηση του βάρους του βρέφους και στη δημιουργία λιποκυττάρων και τελικά προδιαθέτει για παχυσαρκία.

4) ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΣΩΣΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Το βρέφος «γλιτώνει» από τη επιμονή του γονιού να αδειάσει το μπιμπερό και αν ο γονιός υιοθετήσει αυτή τη καλή συμπεριφορά δε θα πιέζει το βρέφος στο μέλλον να αδειάζει το πιάτο με τις στερεές τροφές. Επίσης ο θηλασμός διδάσκει το διατροφικό στυλ του «να τρώμε με ησυχία και με το χρόνο που χρειαζόμαστε» σε αντίθεση με το γρήγορο τάισμα με το κουτάλι που εφαρμόζεται αργότερα λόγω έλλειψης χρόνου και ψυχικής ηρεμίας.

Χωρίς τους μηχανισμούς προστασίας του αποκλειστικού θηλασμού και χορηγώντας τη σταθερή γεύση και σύσταση του ξένου γάλακτος, είναι αναπόφευκτο ότι τα μωρά που τρέφονται με μπιμπερό καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες. Το αυξημένο βάρος των βρεφών που τρέφονται με γάλα φόρμουλα είναι κυρίως εναπόθεση λίπους. Η γρήγορη αύξηση του βάρους στην βρεφική ηλικία συνδέεται με παιδική παχυσαρκία. Το στοίχημα για τους γονείς είναι να αντιστρέψουν την πορεία αυτή επιλέγοντας σωστές διατροφικές προτάσεις κατά την εισαγωγή των στερεών τροφών και να απορρίψουν τελείως τις έτοιμες κρέμες του εμπορίου.

Μέσω της προστατευτικής επίδρασης ενάντια στην παιδική παχυσαρκία ο αποκλειστικός θηλασμός έχει απώτερα οφέλη. Έτσι προστατεύει μακροπρόθεσμα τους ενήλικες από ασθένειες που σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως η αρτηριακή υπέρταση, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο σακχαρώδης διαβήτης.

ΔΟΥΛΓΕΡΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ

ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ

Βρείτε μας στο facebook

https://www.facebook.com/doulgeriskyriakos/

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΕΛΛΕΙΨΕΙΣ - ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΒΡΕΦΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ!

 

Το ταχέως εξελισσόμενο έμβρυο εντός τη μήτρας και νεογέννητο βρέφος αργότερα, έχει ανάγκη από συνεχή τροφοδοσία με θρεπτικά συστατικά.

Ο εγκέφαλος του αποτελείται από πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπίδια, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Όλα τα όργανα παρουσιάζουν τον μεγαλύτερο ρυθμό ανάπτυξης τους ενδομήτρια και κατά τα 2 πρώτα έτη της ζωής.

Σήμερα θα δούμε τις διατροφικές ανάγκες κατά την κύηση και τη βρεφική ηλικία, την περίοδο που στη βιβλιογραφία αναφέρεται ως «οι 1000 χρυσές ημέρες» για την ανάπτυξη του παιδιού! Η χρονική αυτή περίοδος έχει σημαντικό αντίκτυπο στην υγεία των παιδιών μακροπρόθεσμα ενώ ταυτόχρονα διαμορφώνει τις γευστικές προτιμήσεις και τις επιλογές στο φαγητό.

Η σωστή διατροφή κατά την κύηση και τη βρεφική ηλικία έχει οφέλη για: α) την υγεία της μητέρας κατά την κύηση και το θηλασμό, β) την ανάπτυξη του παιδικού οργανισμού και γ) τη δόμηση της νόησης και της αντίληψης του παιδιού. Τυχόν διατροφικά ελλείμματα κατά την κρίσιμη αυτή περίοδο μπορεί να οδηγήσουν σε: α) βραχυπρόθεσμη καθυστέρηση της ανάπτυξης και β) δια βίου ελλείμματα εγκεφαλικών λειτουργιών.

Ας δούμε ΤΑ 10 ΑΠΟ ΤΑ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ της καλής διατροφής που είναι τα σημαντικότερα:

1) ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ: ΓΛΥΚΟΖΗ

Ο αναπτυσσόμενος εγκέφαλος είναι εξαρτημένος από την συνεχή τροφοδοσία με γλυκόζη, ως καύσιμο, από την κυκλοφορία του αίματος. Ωστόσο θα πρέπει να επιλέξουμε υδατάνθρακες με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη για να αποφύγουμε τον κίνδυνο της παχυσαρκίας.

Είναι πολύ σημαντικό να μην δώσουμε ζάχαρη σε παιδιά κάτω των 2 ετών. Παρά το ότι γενικά αποφεύγουμε να δίνουμε γλυκά στα πολύ μικρά παιδιά, τα πρόσθετα σάκχαρα που περιέχονται στις τροφές τους είναι συχνά υπερβολικά. Υπολογίζεται ότι τα βρέφη καταναλώνουν ένα κουταλάκι του γλυκού πρόσθετη ζάχαρη ανά 24ωρο ενώ τα νήπια καταναλώνουν περίπου 6 κουταλάκια το 24ωρο.

Συνήθεις πηγές πρόσθετων σακχάρων: 1) Σακχαρούχα ροφήματα (χυμοί), 2) Επιδόρπια και γλυκά σνακ (παιδικά γιαουρτάκια και μπισκότα), 3) Σοκολάτες και γλυκά, 4) Δημητριακά πρωινού και μπάρες δημητριακών.

2) ΣΙΔΗΡΟΣ

Ο σίδηρος είναι κύριο συστατικό της αιμοσφαιρίνης και υπεύθυνος για την μεταφορά του οξυγόνου στο αίμα. Στο 3ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης δημιουργούνται οι αποθήκες σιδήρου του νεογέννητου, οι οποίες καλύπτουν το βρέφος μέχρι και την ηλικία των 6 μηνών, όπου γίνεται η εισαγωγή στερεών τροφών πλούσιων σε σίδηρο.

Τα πρόωρα νεογνά έχουν μικρότερα αποθέματα σιδήρου καθώς χάνουν μέρος από αυτήν τη περίοδο αποθήκευσης σιδήρου στον οργανισμό τους (3ο τρίμηνο κύησης).

Η σιδηροπενική αναιμία κατά την κύηση μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμες εγκεφαλικές βλάβες στο βρέφος όσον αφορά τις ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες (αντίληψη, συμπεριφορά).

Ο σίδηρος περιέχεται στο κόκκινο κρέας, το κοτόπουλο, το ψάρι, τα θαλασσινά, τα καρύδια, το σπανάκι καθώς και στα διατροφικά συμπληρώματα που λαμβάνει η έγκυος.

3) ΚΑΡΩΤΕΝΟΕΙΔΗ

Τα χρώματα που βρίσκουμε στη φύση οφείλονται σε ουσίες που ονομάζονται χρωστικές. Μια ομάδα χρωστικών ουσιών είναι τα καρωτενοειδή, τα οποία περιέχονται σε πολλά τρόφιμα και προσδίδουν το κόκκινο, το κίτρινο και το πορτοκαλί χρώμα!

Τα καρωτενοειδή είναι ωφέλιμα για τον οργανισμό για τη αντιοξειδωτική τους δράση. Σχετίζονται με την καλή ανάπτυξη και λειτουργία του αμφιβληστροειδούς του εμβρύου.

Τα φρούτα/λαχανικά και τα αυγά είναι πλούσιες πηγές καρωτενοειδών (ντομάτα, πιπεριά, σπανάκι, καρότα, βερίκοκα, καλαμπόκι).

4) ΧΟΛΙΝΗ

Η χολίνη συνήθως κατηγοριοποιείται μαζί με τις βιταμίνες του συμπλέγματος Β και είναι απαραίτητη για τη βέλτιστη ανάπτυξη του εγκεφάλου. Περιέχεται στο μοσχάρι, στο κοτόπουλο, στο αυγό και στα ψάρια.

5) ΙΩΔΕΙΟ

Η έλλειψη του παγκοσμίως είναι η μεγαλύτερη αιτία ψυχοκινητικής καθυστέρησης. Συμμετέχει στη σύνθεση των ορμονών του θυρεοειδούς (Τ3, Τ4) οποίες έως την 20η εβδ. της κύησης παράγονται μόνο στη μητέρα και καλύπτουν και το έμβρυο.

Περιέχεται στο αλάτι (ιωδιωμένο), θαλασσινά, γαλακτοκομικά. Προσοχή: θα πρέπει η έγκυος να καταναλώνει το κλασσικό θαλασσινής προέλευσης αλάτι και όχι αλάτι το οποίο στερείται ιωδίου (αλάτι Ιμαλάιων, άνθος αλατιού).

6) ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ

Συμμετέχει σε πλήθος ενζύμων στο μεταβολισμό του εγκεφάλου. Περιέχεται στα : καρύδια, όσπρια, στα οστρακοειδή και στο κρέας.

7) Ω3 και Ω6 Λιπαρά Οξέα

Επιδρούν στην οπτική οξύτητα και την καρδιαγγειακή λειτουργία. Περιέχονται σε : ελαιόλαδο, ψάρια, αυγά, καρύδια, σπόρους και στο κρέας.

ΒΙΤΑΜΙΝΗ D

Η βιταμίνη D, κατά την εγκυμοσύνη, υποστηρίζει το σκελετό της μαμάς και του εμβρύου. Χαμηλά επίπεδα σχετίζονται με αυξημένη πίεση και διαβήτη κυήσεως και προωρότητα.

Περιέχεται σε αυγά και ψάρια και στα συμπληρώματα που λαμβάνει η μητέρα κατά την κύηση.

9) ΒΙΤΑΜΙΝΗ B12

Στην κύηση, η έλλειψη της B12 (αυστηρή χορτοφαγία), οδηγεί σε καθυστέρηση της μυελίνωσης και ατροφία τμημάτων του εγκεφάλου του εμβρύου. Περιέχεται σε αυγά, γαλακτοκομικά, κρέας και στα συμπληρώματα που λαμβάνει η μητέρα κατά την κύηση.

10) Φυλλικό Οξύ

Είναι μία βιταμίνη που λειτουργεί ως συνένζυμο σε πλήθος μεταβολικών διεργασιών και είναι απαραίτητη για την ακεραιότητα του νωτιαίου σωλήνα του εμβρύου. Περιέχεται στα όσπρια, το σπανάκι, τα αυγά, το μπρόκολο, το πορτοκάλι και τους ξηρούς καρπούς.

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΥΗΣΗ

Στις πρώτες 2-8 εβδομάδες της κύησης γίνονται συνεχείς δομικές μεταβολές στο έμβρυο και η διατροφή επηρεάζει την ανάπτυξη, την οργανογένεση και τον εγκέφαλο.

Στο 2ο και 3ο τρίμηνο της κύησης διατροφικά στοιχεία αποθηκεύονται στο έμβρυο για να χρησιμοποιηθούν μετά τη γέννηση (σίδηρος, ασβέστιο).

Η έκθεση κατά την κύηση σε βλαπτικούς παράγοντες (πχ αλκοόλ, κάπνισμα, φάρμακα, τοξίνες) μπορεί να προκαλέσει εμβρυοπάθεια.

Βέλτιστη διατροφή κατά την κύηση σημαίνει αυξημένη πρόσληψη ενέργειας και επιμέρους θρεπτικών συστατικών. Ειδικότερα για την ανάπτυξη των νευρικών κυττάρων τα σημαντικότερα από τα συστατικά αυτά είναι: τα καρωτενοειδή, η χολίνη, η βιταμίνη B12, o ψευδάργυρος, το φυλλικό οξύ, το ιώδειο, ο σίδηρος, τα Ω3 λιπαρά και η βιταμίνη D.

ΜΕΤΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ

Μετά τη γέννηση ο μητρικός θηλασμός από καλά διατρεφόμενες μητέρες, για 6 μήνες, καλύπτει τις ανάγκες του βρέφους για ενέργεια, πρωτεΐνες και την πλειονότητα βιταμινών-ιχνοστοιχείων με εξαίρεση τις βιταμίνες K και D για τις οποίες χορηγούμε συμπλήρωμα (η βιταμίνη Κ με ενδομυϊκή ένεση που γίνεται στο μαιευτήριο σε όλα τα νεογέννητα και η βιταμίνη D με σταγόνες για τους πρώτους 12 μήνες).

Στην ηλικία περίπου των 6 μηνών, οι ανάγκες διατροφής του βρέφους αυξάνονται και τα εμβρυικά αποθέματα εξαντλούνται. Σε αυτό το σημείο γίνεται η εισαγωγή στερεών τροφών, πλούσιων σε βιταμίνες A, C , B6, B12 Φυλλικό Οξύ, Βιταμίνη D, και Ω3/Ω6 Λιπαρά (λαχανικά, φρούτα, κρέας).

ΔΟΥΛΓΕΡΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ

ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ

Βρείτε μας στο facebook

https://www.facebook.com/doulgeriskyriakos/