ΣΙΔΗΡΟΣ ΚΑΙ ΒΡΕΦΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

Η σιδηροπενία είναι η πιο συχνή διατροφική έλλειψη στα βρέφη και τα παιδιά μικρότερα των 2 ετών.

Η σιδηροπενική αναιμία, είναι αναιμία που προέρχεται από ελαττωμένη σύνθεση αιμοσφαιρίνης λόγω έλλειψης σιδήρου. Στα παιδιά ηλικίας 6 μηνών έως 5 χρονών ορίζεται από τιμές : Αιμοσφαιρίνης Hb < 11g/dl, Αιματοκρίτη Hct <33%, Μέσου Όγκου Ερυθρών MCV < 70 fl, Φερριτίνης < 10 mcg/L.

Η ωχρότητα, η ευερεθιστότητα, η αδυναμία και η ταχυκαρδία είναι οι πιο συχνές κλινικές εκδηλώσεις της μέτριας και σοβαρής αναιμίας. Η σιδηροπενική αναιμία μπορεί επιπλέον να προκαλέσει βλάβες από το δέρμα, τους βλεννογόνους και το γαστρεντερικό σύστημα (αίμα στα κόπρανα, δυσαπορρόφηση), καθυστέρηση της σωματικής ανάπτυξης, ανορεξία, ελαττωμένη πρόσληψη βάρους, μυϊκή αδυναμία, ελαττωμένη ανοσολογική απάντηση, ελάττωση της συγκέντρωσης. Η παρατεταμένη σιδηροπενική αναιμία προκαλεί μακροχρόνιες αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχοκινητική εξέλιξη ενός νηπίου.

Οι ανάγκες για σίδηρο είναι μεγαλύτερες στους γρήγορα αναπτυσσόμενους οργανισμούς όπως τα βρέφη. Η Σιδηροπενία είναι η κατάσταση στην οποία δεν υπάρχουν αποθέματα σιδήρου, και η οποία προδιαθέτει στην ανάπτυξη συμπτωμάτων από την έλλειψη σιδήρου. Εκτός από τον κίνδυνο ανάπτυξης αναιμίας, ο σίδηρος είναι καθοριστικός για την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος τα 2 πρώτα έτη της ζωής. Αποτελεί συμπαράγοντα ενζύμων τα οποία συνθέτουν νευροδιαβιβαστές και συμμετέχει στη διαδικασία μυελίνωσης των νευρικών οδών. Η μείωση του Fe στο κεντρικό νευρικό σύστημα επηρεάζει αυτές τις βιοχημικές διεργασίες με αποτέλεσμα διαταραχές στις γνωστικές λειτουργίες, όπως τη νοητική εξέλιξη, τη μνήμη, τη μάθηση, τη συμπεριφορά αλλά και την κινητική εξέλιξη. Η σοβαρή χρόνια σιδηροπενία στη βρεφική ηλικία σχετίζεται με εμφάνιση στην παιδική ηλικία φτωχότερης νοητικής λειτουργίας.

Κατά τους πρώτους 6 μήνες της ζωής, το μητρικό γάλα καλύπτει όλες τις διατροφικές ανάγκες του υγιούς τελειόμηνου βρέφους, συμπεριλαμβανομένου και του Σιδήρου, εκτός από τις ανάγκες σε βιταμίνη D. Τα αποθέματα σε σίδηρο που έχει ήδη αποκτήσει ο οργανισμός κατά την εμβρυική περίοδο και ο Fe που προέρχεται από την αποδόμηση του μεγάλου αριθμού των ερυθροκυττάρων του νεογνού παρέχουν μία επάρκεια στα υγιή τελειόμηνα έως την ηλικία των 4 - 6 μηνών. Τα πρόωρα νεογνά και τα χαμηλού βάρους γέννησης εξαντλούν τα αποθέματά τους τον 2-3 μήνα ζωής και διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο έλλειψης σιδήρου.

Παρόλο που η περιεκτικότητα του μητρικού γάλακτος σε σίδηρο είναι μικρή, η βιοδιαθεσιμότητα του είναι ιδιαίτερα υψηλή. O σίδηρος του μητρικού γάλακτος έχει μεγάλη βιοδιαθεσιμότητα, έως και 50% και αυτό οφείλεται στην παρουσία μίας ειδικής πρωτεΐνης, της λακτοφερρίνης. Η απορρόφηση του Σιδήρου του τεχνητού γάλακτος είναι περίπου 10 % και εκείνη των άλλων τροφών κυμαίνεται από 1-20%.

Μετά τον 4ο - 6ο μήνα τα αποθέματα Σιδήρου (που έχει το μωρό από τη γέννηση) εξαντλούνται και γι’ αυτό χρειάζεται πρόσληψη σιδήρου από άλλες πηγές.

Οι παράγοντες που καθορίζουν την κατάσταση του σιδήρου στον οργανισμό του τελειόμηνου βρέφους, μετά την ηλικία των 6 μηνών, είναι η δίαιτα, ο ρυθμός της σωματικής αύξησης και η τυχόν νοσηρότητα.

Αρνητικά στην επάρκεια σιδήρου δρα η τυχόν σίτιση με μη τροποποιημένο γάλα πριν τους 12 μήνες (εβαπορέ, φρέσκο αγελαδινό ή κατσικίσιο). Το φρέσκο γάλα αγελάδας είναι φτωχή πηγή Fe λόγω της χαμηλής περιεκτικότητας του και επιπλέον ελαττώνει τη βιοδιαθεσιμότητα του Fe (μη συνδεδεμένου με αίμη), που παρέχεται από τις άλλες τροφές, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας του σε ασβέστιο και καζεΐνη. Επιπλέον μπορεί να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση με μικροσκοπική απώλεια αίματος από το πεπτικό σύστημα. Γι αυτό ποτέ δεν χορηγούμε φρέσκο γάλα ή γάλα εβαπορέ πριν το 12ο μηνά και η σίτιση των βρεφών που δεν θηλάζουν γίνεται με τεχνητό γάλα σκόνη εμπλουτισμένο με σίδηρο.

Πηγές σιδήρου

Πρέπει να χορηγούνται από τον 6 μήνα στερεές τροφές που περιέχουν Fe υψηλής βιοδιαθεσιμότητας, όπως είναι ο σίδηρος της αίμης, που περιέχεται στους ζωικούς ιστούς (κρέας) σε συνδυασμό με τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C που βοηθάει στην απορρόφηση του Σιδήρου. (Γι’ αυτό συνδυάζουμε κρέας με λαχανικό).

Οι κυριότερες πηγές σιδήρου είναι τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως το κόκκινο κρέας, το κοτόπουλο, το ψάρι, τα αβγά, επίσης τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα όσπρια, τα εμπλουτισμένα τρόφιμα και ολικής άλεσης δημητριακά.

Ωστόσο υπάρχει ο κίνδυνος, αν οι τροφές αυτές δεν χορηγηθούν σε επάρκεια (για παράδειγμα βρέφη που έως τον 8ο μήνα δεν καταναλώνουν επαρκείς ποσότητες στερεών τροφών) το βρέφος να αναπτύξει σταδιακά σιδηροπενία ή και σιδηροπενική αναιμία. Ο κίνδυνος ανάπτυξης σιδηροπενικής αναιμίας στα παιδιά που θηλάζουν αποκλειστικά μετά τον 6ο μήνα είναι 15 - 25 %.

Ιδιαίτερα αυξημένος είναι ο κίνδυνος για ανάπτυξη σιδηροπενίας στα παιδιά ηλικίας μεταξύ 9 – 18 μηνών λόγω του συνδυασμού γρήγορης ανάπτυξης και ανεπαρκούς διαιτητικής πρόσληψης.

Για τους λόγους αυτούς, η Αμερικάνικη Ακαδημία Παιδιατρικής συνιστά την κατά περίπτωση χορήγηση Σιδήρου (με τη μορφή σταγόνων) στα βρέφη που θηλάζουν αποκλειστικά πριν τους 6 μήνες, για να υποστηριχθούν οι αποθήκες σιδήρου (και σε πιο νεαρή ηλικία σε όλα τα βρέφη αναιμικών μητέρων, στα πρόωρα και στα χαμηλού βάρους γέννησης νεογνά (< 2500 gr).

Προληπτικός έλεγχος για αναιμία

Γίνεται στις ηλικίες 9 – 12 μηνών και 15 - 24 μηνών. Στα παιδιά υψηλού κινδύνου συνεχίζεται ο έλεγχος και μετά τα 2 χρόνια, κάθε χρόνο έως την ηλικία των 5 ετών. Έλεγχο για αναιμία πριν τον 9ο μήνα συστήνεται σε πρόωρα νεογνά, σε νεογνά χαμηλού βάρους γέννησης, σε νεογνά με ιστορικό μακροχρόνια νοσηλείας σε μονάδα νεογνών, σε ιστορικό απώλειας αίματος περιγεννητικά, σε ιστορικό χρόνιων λοιμώξεων ή σε περίπτωση που χορηγήθηκε φρέσκο αγελαδινό γάλα πριν το 12ο μήνα.

Δουλγέρης Κυριάκος,  Παιδίατρος

Βρείτε μας στο facebook : https://www.facebook.com/doulgeriskyriakos/